Julian Tuwim - Czy Sokrates był mełamedem

Pana Stanisława Piaseckiego, redaktora tygodnika "Prosto z Mostu", nazwałem kiedyś lekkopisem — i coraz to nowe mam dowody, że słusznie. Zdumiewająca i godna zazdrości jest lekkość, z jaką ten wielostronny, głęboki, gruntowny, fachowy, przykładny i systematyczny nieuk popisuje sobie "de omni re scibili et quibusdam aliis" — o niczem nic nie wiedząc, albo o wszystkiem bardzo mało. Literatura, malarstwo, rzeźba, muzyka, teatr, religia, polityka, historja, filozofja — niema takiej dziedziny, w której p. Piasecki nie zabierałby (innym) głosu i nie był zawodowym i wszechniewiedzącym specjalistą, t.j. ignorantem. Ale zato jaka bystrość! jaka błyskotliwość! co za staropolszczyzna! I jeszcze jedno, mówiąc językiem naszych (t.j. mojej i p. Piaseckiego) babek: tzw. chucpa. Dobre słówko. Oznacza ono kwintesencję tupetu, pewności siebie i arogancji.

W recenzji p. Piaseckiego z pięknej sztuki L. H. Morstina "Obrona Ksantypy" ("Prosto z Mostu", nr 9) znalazł się passus następujący:

"Niezbyt udaną wydaje mi się także postać samego Sokratesa. Po jakiego licha na ten przykład wprowadza Morstin motyw groteskowego tańca mędrca, nieharmonizujący z własną (!) koncepcją postaci? Czy dlatego, że Tuwim napisał kiedyś "Sokratesa tańczącego"? U Tuwima miało to uzasadnienie w atawistycznym, żydowskim, identyfikowaniu mędrca greckiego z mełamedem, z takim samym tańczącym mełamedem, jakiego opisuje Orzeszkowa w "Meirze Ezofowiczu", i jakiego znamy z pysznych ilustracji Andriollego. Że dla Tuwima Sokrates — to mełamed, nie można się dziwić. Ale dla Morstina? Tak już bardzo przejął się atmosferą?"

W związku z powyższem zawiadamia się niedouczonego p. redaktora tygodnika "Prosto z Mostu", że: —

1) Nie należy i nie można przypisywać wszystkiego zasługom własnych swoich przodków, w tym przypadku — mełamedom. Był "na ten przykład" taki wojownik i literat starożytny Ksenofont (z ojca i matki czystey krwie Greczynów), autor wielu dzieł, m.in. "Uczty", gdzie "na ten przykład" Sokrates powiada: "Chyba nie wiecie, że ten oto Charmides niedawno zastał mnie raniutko tańczącego" — co Charmides, nic z Charmidesfeldami nie mający wspólnego, potwierdza.

"Po tego licha" wprowadził Morstin do sztuki taniec mędrca. Po tegoż licha i ja napisałem kiedyś o tańczącym Sokratesie. Niech sobie p. Piasecki przeczyta "Ucztę" Ksenofonta (istnieje polski przekład), a będzie wiedział. Przy sposobności niech zajrzy do wspaniałej "Literatury greckiej" Tadeusza Sinki (t. I, cz. 2, str. 519). Znajdzie tam, bez mełamedycznych argumentów, wiadomości o stosunku Sokratesa do tańca, o "chęci odbywania takich ćwiczeń" oraz o wyliczaniu przez Sokratesa ich korzyści. Nie dla mnie więc jedynie jest Sokrates "tańczącym mełamedem", ale i dla Ksenofonta, nie mającego żadnych Ksenofonterfeldów w rodzinie.

2) Wypominanie mi atawistycznych żydowskich cech niech p. Piasecki pozostawi rdzennym Polakom, którym bynajmniej nie odmawiam prawa do roztrząsania tej sprawy; nie neguję jej bowiem, Ale p. Piasecki sam jest żydowskiem pochodzeniem "obciążony"; sam smoli, a mnie przygarnia; sam z mełamedów, a mnie nimi w oczy kole. Dałby temu raz pokój, bo się doprawdy ośmiesza.

3) Jaką to "atmosferą" przejął się Morstin tak bardzo? Pławowickim dworem? Antenatami, śród których było paru poetów, a jeden z nich dużej miary? Bo jeżeli atmosferą pachciarzy i arendarzy, to znowu nie lekkopisa p. Piaseckiego, ani moją rzeczą jest robienie mu z tego powodu wyrzutów, jako że nasi (moi i p. Piaseckiego) praszczurowie trudnili się owemi funkcjami przy szlacheckich i magnackich dworach. Ale ja o tyle jestem w porządku, że Morstinowi "atmosfery" nigdy nie wypominałem.

To wszystko. Tylko jeszcze słówko. W noweli Prospera Mérimée "Carmen" przytoczone jest przysłowie cygańskie, brzmiące po francusku: "Tu es comme le nain, qui se croit grand quand il a pu cracher loin".

A teraz już ostatecznie i napewno wszystko.

---

Pierwodruk w: Wiadomości Literackie, nr 10 (802),1939, str. 7;

Źródło tekstu: wg pierwodruku

klucz: {{{klucz}}}

{{{Gatunek}}}