Tekst źródłowy strony Limeryki/Prehistoria

===Prehistoria===

Data powstania pierwszego limeryku ginie w pomroce dziejów. Niektórzy chcieliby widzieć pierwszy wiersz z tego gatunku w twórczości Arystofanesa:
<poem>
    Łotrzyk pewien powożąc rydwanem
    W ścianę domu wyrżnął łbem nad ranem.
       Widząc ów przypadek
       Rzekł pewien świadek:
    ,,Czaszka pękła, cóż, nie jest taranem''.
    przełożył Maciej Słomczyński
</poem>

Inni wskazują na Szekspira, który nie stronił od tego typu rymów, np. pieśń Stefano w ''Burzy'' oraz Jagona w ''Otellu'':

<poem>
    And let me the Cannakin clinke, clinke:
    And let me the Cannakin clinke.
       A Souldiers a man:
       Oh, mans life's but a span,
    Why then let a Souldier drinke.

    Uderzmy w puchary: buch, buch!
    Uderzmy w puchary: buch!
       Łyk rzeźwi człowieka
       A życie ucieka
    Więc dalej! niech pije, kto zuch!
    przełożył Józef Paszkowski
</poem>

Jednak większość badaczy gatunku jako na protoplastę gatunku wskazuje na zachowany w British Museum, a cytowany przez Roberta Swanna i Franka Sidgwicka (''The Making of Verse: a Guide to English Metres,'' Sidgwick & Jackson, London 1934, str. 102<ref>https://archive.org/details/makingofverse030244mbp</ref>), ''Harleian Manuscript'' 7322:

<poem>
    The lion is wondirliche strong,
    & ful of wiles of wo;
       & wether he pleye
       other take his preye
    he can not do bot slo.
</poem>

Jak łatwo zauważyć, wiersz ten posiada rymy abccb, nie mniej jednak odpowiada ogólnej definicji limeryku. W tłumaczeniu Macieja Słomczyńskiego limeryk ten brzmi następująco:

<poem>
    Lew, mocarz między zwierzęty,
    Przebiegły jest i niepojęty.
       Choć igra wesoło,
       Bacznie patrzy wkoło,
    Kogo ujrzy, tego pożre, przeklęty!
</poem>

Z przełomu trzynastego i czternastego wieku pochodzi następująca zwrotka:

<poem>
    Ewe bleateth after lamb,
    Low'th after calve coo;
       Bullock starteth,
       Bucke farteth --
    Merry sing cuckoo!
</poem>

Ta sama forma (abccb) pojawia się dwieście lat później w bezsensownych (szalonych) pieśniach mamrotanych przez obdartych, wędrujących żebraków, którzy --- po rozwiązaniu przykościelnych przytułków żebraczych przez Henryka VIII w 1536 r. --- w ten sposób zdobywali środki do życia.

Ten zaś limeryk przypisywany jest królowej Elżbiecie I (1533-1603):

<poem>
    The daughter of debate
    Who discord aye doth sow,
       Hath reaped no gain
       Where former reign
    Hath taught still peace to grow.
</poem>

Przy założeniu, że rymy abccb mogą być traktowane jako forma prawdziwego limeryku, można stwierdzić, że forma limerykowa była stosowana do budowy zwrotek w dłuższych utworach, m.in. zwrotek w piosence Tom o’Bedlam wydanej w 1815 r.:

<poem>
    For to see Mad Tom of Bedlam
    Ten thousand miles I traveled
       Mad Maudlin goes
       On dirty toes
    To save her shoes from gravel.

    Still I sing bonny boys, bonny mad boys
    Bedlam boys are bonny
       For they all go bare
       and they live by the air
    And they want no drink nor money.

    I went down to Satan's kitchen
    To break my fast one morning
       And there I got
       Souls piping hot
    All on the spit a-turning.

    Still I sing bonny boys, bonny mad boys
    ...
</poem>

Innym przykładem może być zwrotka z piosenki o tytoniu, datowana na 1568 rok, której autorem jest Robert Wisdome:

<poem>
    The Indian weed, withered quite,
    Green at morn, cut down at night,
       Shows the decay,
       All flesh is hay:
    Thus think, then drink Tobacco.
</poem>

Z 1606 r. pochodzi madrygal przypominający współczesne limeryki:

<poem>
    O metaphysical Tobacco,
    Fetched as far as from Morocco,
        Thy searching fume
        Exhales the rheum,
    O metaphysical Tobacco.
</poem>

Ten mały utwór posiada większość cech związanych z limerykiem: zamknięta, pięcioliniowa struktura o rymach aabba, ostatnia linia jest powtórzeniem pierwszej, występuje w nim odwołanie do nazwy geograficznej, bazuje też na nieregularnym rytmie, który wymusza lekki efekt nonsensowny.

Wiadomo natomiast, iż po raz pierwszy słowo limerick w takim znaczeniu, w jakim znane jest nam obecnie, pojawiło się w listach krążących między Ambrose Beardsley’em i Leonardem Smithers’em w 1898 roku. Jak chce legenda, pochodzenia należałoby doszukiwać się w nazwie irlandzkiego miasta Luimneach, która to nazwa przetłumaczona na angielski brzmi Limerick. Legenda ta mówi o powracających z Francji irlandzkich powstańcach, którzy do każdego limeryku śpiewali chórem refren ,,Oh, won’t you come up to Limerick?”.

Nie dociekając już, kto był autorem pierwszego limeryku, pójdźmy w ślady Antoniego Marianowicza i złóżmy mu hołd:

<poem>
    Czy zwał się John, Henry czy Eryk
    dokonał od obu Ameryk
       większego odkrycia.
       I tego chcę czcić ja,
    kto pierwszy ułożył limeryk
       Antoni Marianowicz
</poem>

<noinclude>===Przypisy===
<references/></noinclude>